Röportaj:Trendsetter, No: 78, Vol. 7, Ekim 2008

Teknolojideki hızlı değişimin tasarıma olan etkileri ve yan etkileri hakkında neler söylemek istersiniz?

Teknolojiler ve mecralar birbirine yakınlaşıyor ve etkileşim içine giriyor. Cep telefonu, televizyon, gazete, sinema, fotoğraf makinesi, kimlik ve kredi kartı, bilgisayar iç içe girdi ve şimdi de otomobil, kitle ulaşım araçları, şehir kullanım arayüzleri gibi kamusal etkileşim alanlarıyla bütünleşiyor. Dahası, teknoloji ve beden birbirine yakınlaşıyor. Bu sürecin tasarım dünyasını dönüştürmeyeceğini düşünmek imkânsız. Bu, yeni tasarım dünyaları, yeni tasarım disiplinleri ve yeni tasarım dilleri demek.

“… Bilgisayarın dili teknolojinin dilidir, tasarımın değil. Tasarım bilgisi olmaksızın bilgisayar (tıpkı kalem gibi) yararsız bir şeydir, çünkü yalnızca yanılsama yaratmaya yetecek yüzeysel malzeme üretme yeteneğine sahiptir.”
Paul Rand, “Design, Form and Chaos”

Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişmenin tasarım dünyasına ciddi bir etkide bulunduğu söylenebilir. Ama bu tasarımın özünü, yani problem çözme güdüsünü değiştirmedi. Teknoloji tasarımcıyı daha iyi kılmıyor, iyi tasarımcıyı daha etkili kılıyor.

Özellikle görsel iletişim tasarımında yeni elektronik mecraların etkileşim niteliği elbette tasarımın mantığını dönüştürüyor. Öte yandan endüstriyel tasarım ve mimari tasarımda da yeni üç boyutlu görselleştirme ve simülasyon teknolojileri stil ve formu etkiliyor. Diğer yandan, yeni teknolojik paradigma özellikle mekan boyutunda önemli değişimlere yol açtığı, artık hemen her kamusal mekanın birer sanal karşılığı olduğuna göre, bu dönüşüm de yeni tasarım alanları yaratarak disiplinin doğasını dönüştürüyor. Ayrıca enformasyon tasarımı, etkileşim tasarımı, kullanılabilirlik tasarımı, arayüz tasarımı, deneyim tasarımı, sosyal ağ tasarımı gibi kullanıcı odaklı yeni tasarım alanları da doğuyor.

Yani yeni teknolojiler ve tasarım arasındaki ilişki sadece tasarımın diline, biçimine, bakışına yaptığı etkiyle sınırlanabilir değil. Öte yandan bu teknolojilerin erişim eşiğinin giderek düşmesi, bir bakıma “demokratikleşmesi” de tasarımın sıradan insanların gündelik hayatına daha etkin bir şekilde nüfuz etmesini sağlıyor. Örneğin web tasarımı, özellikle “web 2.0”dan sonra tasarımcının “uzmanlık alanı” olmaktan çoktan çıktı. İyi de oldu. Artık “web tasarımı”ndan değil de arayüz, etkileşim ve kullanılabilirlik tasarımından söz etmek daha doğru görünüyor. Görsel-işitsel teknolojilerin derinleşmesi ve daha erişilebilir hale gelmesi de gündelik kullanıcıya görsel iletişim tasarımını kendine özel bir dil haline getirme imkânı sunuyor.

Tasarım dünyasını etkilemeye başlayan ve yakın gelecekte daha da etkileyecek olan bir başka teknolojik trend ise “yakınsama” (convergence). Teknolojiler ve mecralar birbirine yakınlaşıyor ve etkileşim içine giriyor. Cep telefonu, televizyon, gazete, sinema, fotoğraf makinesi, kimlik ve kredi kartı, bilgisayar iç içe girdi ve şimdi de otomobil, kitle ulaşım araçları, şehir kullanım arayüzleri gibi kamusal etkileşim alanlarıyla bütünleşiyor. Dahası, teknoloji ve beden birbirine yakınlaşıyor. Bütün bu süreçler ağ ve bilgi ekonomisinin paradigmalarıyla daha da derinleşiyor. Bu sürecin tasarım dünyasını dönüştürmeyeceğini düşünmek imkânsız. Bu, yeni tasarım dünyaları, yeni tasarım disiplinleri ve yeni tasarım dilleri demek.

Öte yandan her yerde hazır ve nazır olan bilgi ve iletişim teknolojilerinin tasarıma yan etkileri de yok değil. Teknolojik dilin nimetleri tasarım yaratıcılığının önüne geçtiğinde tek tipleşme kaçınılmaz oluyor ve tasarım özündeki problem çözme işlevini yitirip çözülmesi gereken problemler yaratıyor. Ortalık şablondan ve “trendy” stil özelliklerinden geçilmiyor ve tasarım iletişimsel ayrıcalığını kaybediyor. Ama bu yan etkiler kaçınılmaz ve “iyi” tasarım her zaman “avantgard”.